Komunikat w sprawie ustalania prawa do świadczeń rodzinnych i świadczeń z funduszu alimentacyjnego uzależnionych od niepełnosprawności w związku z najnowszymi zmianami warunków wydawania orzeczeń o niepełnosprawności/stopniu niepełnosprawności
Dnia 3 sierpnia 2024 r. weszła w życie ustawa z dnia 24 lipca 2024 r. o zmianie ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. z 2024 r. poz. 1165), która wprowadziła nowe przepisy określające możliwość wydłużenia ważności orzeczeń o niepełnosprawności albo o stopniu niepełnosprawności wydanych na podstawie ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (są to przepisy docelowe a nie obowiązujące czasowo jak to miało miejsce w przypadku poprzednich rozwiązań tzw. covidowych).
Zgodnie z dodanym art. 6bb ust. 1-2 ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych, jeżeli wniosek o wydanie kolejnego orzeczenia o niepełnosprawności albo stopniu niepełnosprawności został złożony w okresie ważności odpowiednio orzeczenia ustalającego niepełnosprawność albo orzeczenia ustalającego stopień niepełnosprawności, to zachowuje ono ważność do dnia wydania kolejnego ostatecznego orzeczenia, nie dłużej jednak niż do ostatniego dnia szóstego miesiąca następującego po dacie określającej tę ważność.
Orzeczenia o niepełnosprawności, o których mowa w ust. 1 (tj. orzeczenia o niepełnosprawności wydawane dzieciom w wieku do ukończenia 16 r. życia) zachowują ważność nie dłużej niż do dnia ukończenia 16 roku życia przez osobę posiadającą orzeczenie o niepełnosprawności.
Powyższe przepisy oznaczają w szczególności, że orzeczenia o niepełnosprawności lub stopniu niepełnosprawności, których termin ważności z mocy prawa został przedłużony do 30 wrzenia br. na podstawie ustawy z dnia 19 grudnia 2023 r. o szczególnych rozwiązaniach w celu zachowania ważności niektórych orzeczeń o niepełnosprawności oraz orzeczeń o stopniu niepełnosprawności (Dz. U. z 2023 poz. 2768), zachowają ważność po upływie tego terminu (30 września 2024 r.), aż do dnia wydania kolejnego ostatecznego orzeczenia, nie dłużej jednak niż do ostatniego dnia szóstego miesiąca następującego po dacie określającej tę ważność (czyli w tym przypadku maksymalnie do 31 marca 2025 r. lub krócej w przypadku orzeczeń dzieci w wieku do ukończenia 16 r. życia), ale pod warunkiem, że wniosek o wydanie kolejnego orzeczenia o niepełnosprawności albo o stopniu niepełnosprawności został złożony w okresie ważności poprzedniego orzeczenia (czyli w takich przypadkach w okresie do 30 września br.).
Ponadto zgodnie z art. 6bb ust. 3 ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych, po otrzymaniu wniosku, o którym mowa w ust. 1, przewodniczący powiatowego zespołu wydaje niezwłocznie zaświadczenie potwierdzające złożenie tego wniosku oraz określające termin ważności dotychczasowego orzeczenia o niepełnosprawności albo o stopniu niepełnosprawności.
Zaświadczenie wydane przez przewodniczącego powiatowego zespołu jest więc dokumentem potwierdzającym:
– złożenie wniosku w terminie ważności poprzedniego orzeczenia o niepełnosprawności/stopniu niepełnosprawności,
– określającym maksymalny, wydłużony termin ważności dotychczasowego orzeczenia (zgodnie z ww. art. 6bb ust. 1).
Należy podkreślić, że ww. ustawa z dnia 24 lipca 2024 r. o zmianie ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych, nie zawiera analogicznych regulacji jakie zawierała np. ustawa z dnia 19 grudnia 2023 r. o szczególnych rozwiązaniach w celu zachowania ważności niektórych orzeczeń o niepełnosprawności oraz orzeczeń o stopniu niepełnosprawności przewidujących przedłużanie z urzędu, przez gminne organy właściwe (i odpowiednio wojewodów) prawa do uzależnionych od niepełnosprawności: świadczeń rodzinnych, zasiłku dla opiekuna oraz świadczeń z funduszu alimentacyjnego.
Oznacza to, że osoba zainteresowana otrzymaniem po 30 września 2024 r. ww. świadczeń uzależnionych od niepełnosprawności powinna złożyć w organie właściwym wniosek o dane świadczenie po uzyskaniu nowego orzeczenia o niepełnosprawności lub o stopniu niepełnosprawności albo, nie mając nowego orzeczenia – z zaświadczeniem, o którym mowa w 6bb ust. 3 ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych, określającym termin ważności dotychczasowego orzeczenia.
Wniosek ten powinien zostać rozpatrzony na podstawie obowiązujących przepisów dotyczących ww. świadczeń uzależnionych od niepełnosprawności, tj. na wniosek strony,
w ramach postępowania wszczętego na wniosek strony.
Uwaga: zgodnie z art. 76a § 2b Kpa, upoważniony pracownik organu prowadzącego postępowanie, któremu został okazany oryginał dokumentu wraz z odpisem, na żądanie strony, poświadcza zgodność odpisu dokumentu z oryginałem. Poświadczenie obejmuje podpis pracownika, datę i oznaczenie miejsca sporządzenia poświadczenia, a na żądanie strony, również godzinę sporządzenia poświadczenia. Jeżeli dokument zawiera cechy szczególne (dopiski, poprawki lub uszkodzenia), należy stwierdzić to w poświadczeniu.
W związku z powyższym, niezasadne jest aby organ właściwy odbierał i pozostawiał w aktach sprawy tylko i wyłącznie oryginał ww. zaświadczenia, które dla osoby z niepełnosprawnością może być niezbędne także do innych postępowań i spraw.
Ponadto organ właściwy może potwierdzić fakt wydłużenia ważności orzeczenia o niepełnosprawności/stopniu niepełnosprawności dokonanego na podstawie ww. art. 6bb ust. 1-2 ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych także przy wykorzystaniu systemu EKSMOoN – poprzez funkcjonującą usługę w ramach Emp@tii (dla danego orzeczenia powinna być widoczna data ważności przedłużona o 6 miesięcy, czyli np. dla orzeczenia którego termin ważności upływał 30 września 2024 r. będzie to data 31 marca 2025 r.).
Przykład
Pan X legitymuje się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności którego termin ważności był określony na 30 września 2024 r. na podstawie ustawy z dnia 19 grudnia 2023 r. o szczególnych rozwiązaniach w celu zachowania ważności niektórych orzeczeń o niepełnosprawności oraz orzeczeń o stopniu niepełnosprawności. Pan X miał do 30 września 2024 r. wydłużone z urzędu przez organ właściwy prawo do zasiłku pielęgnacyjnego na podstawie ww. ustawy. We wrześniu 2024 r. Pan X składa do powiatowego zespołu orzekającego wniosek o wydanie orzeczenia o stopniu niepełnosprawności. Po złożeniu ww. wniosku Pan X otrzymuje zaświadczenie wydane przez przewodniczącego zespołu orzekającego potwierdzające złożenie tego wniosku w powiatowym zespole oraz określające wydłużony do 31 marca 2025 r. termin ważności dotychczasowego orzeczenia o znacznym stopniu niepełnosprawności, jednak nie dłuższy niż do dnia wydania kolejnego ostatecznego orzeczenia.
W październiku 2024 r. Pan X składa wniosek o przyznanie zasiłku pielęgnacyjnego wraz z ww. zaświadczeniem. Organ właściwy przyznaje zasiłek pielęgnacyjny na okres wskazany
w zaświadczeniu czyli do dnia 31 marca 2025 r., jednak nie dłużej niż do dnia wydania kolejnego ostatecznego orzeczenia.
Uwaga: wydanie osobie z niepełnosprawnością nowego ostatecznego orzeczenia spowoduje zastąpienie dotychczasowego orzeczenia przedłużonego na podstawie art. 6bb ust. 1 – podobnie jak miało to miejsce przy poprzednich ustawach, które wydłużały terminy ważności orzeczeń o niepełnosprawności/stopniu niepełnosprawności.
Ważne:
Mając na uwadze, że przyznawanie ww. świadczeń uzależnionych od niepełnosprawności na podstawie ww. znowelizowanych przepisów ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych będzie dokonywane co do zasady na wniosek strony, a nie z urzędu, zasadne jest aby organ właściwy poinformował zainteresowane osoby z niepełnosprawnościami o konieczności złożenia nowego wniosku o dane świadczenie uzależnione od niepełnosprawności wraz z opisanym wyżej zaświadczeniem z zespołu orzekającego. Dzięki temu po dniu 30 września 2024 r. osoby te będą miały możliwość zachowania ciągłości otrzymywanych świadczeń.
Uwaga: należy mieć na uwadze, że opisane wyżej zmiany wprowadzone ww. ustawą z dnia 24 lipca 2024 r. o zmianie ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych dotyczą wszystkich orzeczeń o niepełnosprawności i stopniu niepełnosprawności wydanych na podstawie ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (są to przepisy docelowe a nie obowiązujące czasowo jak to miało miejsce w przypadku poprzednich rozwiązań tzw. covidowych), a nie tylko tych orzeczeń, których termin ważności upływa 30 września 2024 r.
W przypadku wątpliwości w sprawach dotyczących wydawania/przedłużania orzeczeń czy też wydawania zaświadczeń na podstawie ww. art. 6bb ust. 3 ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych, należy zwracać się zapytaniem w tych sprawach do właściwego zespołu do spraw orzekania o niepełnosprawności – jest to organ który ma obowiązek, zgodnie z właściwością, rozstrzygać i wyjaśniać wiążąco takie sprawy, także na zapytania gminnych organów właściwych.
Opisane zasady postępowania mają odpowiednio zastosowanie również do spraw tzw. starego świadczenia pielęgnacyjnego, specjalnego zasiłku opiekuńczego i zasiłku dla opiekuna (zgodnie z przepisem przejściowym art. 63 ust. 1 ustawy o świadczeniu wspierającym).
